پرورش خلاقیت در کودکان، توصیه های عالی

روش‌های پرورش خلاقیت بسیار زیاد هستند و برای پرورش آن در کودکان باید هر یک از روش‌ها را با علاقه با آنها تمرین کرد.

۱- سیالی 

یعنی اینکه برای کودک یک مساله یا یک موضوع طرح کنیم و کودک بتواند برای آن موضوع راه‌حل‌های بیشتری بگوید – سیالی یعنی روان بودن فکر- که البته سیالی فکر را برای خلاقیت می‌توان پرورش داد :

تمرین برای سیالی

۱- مثلا به کودک بگویید با بطری‌های پلاستیکی نوشابه‌ای چه کارهایی می‌توان انجام داد. از کودک بخواهید که کاربردهای بیشتری بگوید. تشویقش کنید. در ابتدا از او بخواهید ده استفاده از بطری‌ها بگوید. در مرتبه‌های بعد بیست کاربرد یا بیشتر.

اصلا برای مواردی که کودک مطرح می‌کند کودک را مورد قضاوت قرار ندهید، بلکه تشویقش کنید که استفاده‌های عجیب و غریب و دور از ذهن را هم مطرح کند.

۲- از کودک بپرسید که اگر یک روز اشکان یا یاسمن به مهدکودک نیامد، علت آن چه می‌تواند باشد. ازکودک بخواهید برای غیبت دوستان خود علت‌های بیشتری مطرح کند.

۳- به کودک بگویید که با مداد به غیر از نوشتن چه کارهای دیگری می‌توان انجام داد. آنها را یادداشت کنید و برای هر موردی که کودک می‌گوید او را تشویق کنید. مثلا مداد برای شکل ساختن، تکیه‌گاه برای گیاهان و گل‌ها برای هم زدن یک مایع و تا بی نهایت کاربردهای دیگر. 

۲- انعطاف‌پذیری 

یعنی اینکه کودک بتواند ایده‌های متنوع از یک موضوع مطرح کند و نگاهی نو به یک موضوع داشته باشد.

تمرین برای انعطاف‌پذیری

۱- یک سیم مفتولی تهیه کنید و با کمک کودک آن را به شکل‌های مختلف مانند دایره، بیضی، مثلث، پروانه و …، درآورید. سعی کنید حداقل سی شکل مختلف با سیم مفتولی درست کنید.

اگر کودک توانایی دارد، سیم مفتولی را به او بدهید تا خود این کار را انجام دهد، اما اگر توانایی حرکت دادن دست‌ها با سیم مفتولی را ندارد خود شکل‌های مختلف با آن بسازید و به کودک نشان دهید.

۲- یک دایره رسم کنید و از کودک بخواهید کنار دایره شکل‌های دیگر رسم کند و شکل‌های جدیدتری بسازد، مثلا برای دایره بال بکشد و آن را به پروانه تبدیل کند. هر چه تعداد شکل‌ها بیشتر باشد به پرورش خلاقیت کودک بیشتر کمک می‌کند.

۳- سعی کنید از راه‌های متفاوت و مختلفی همراه با کودک به منزل دوستان و آشنایان و حتی مهد کودک و مدرسه بروید.    

۳- تشبیه 

یکی دیگر از عوامل خلاقیت تشبیه است، تشیبه یعنی شبیه دانستن یک مورد به مورد دیگر برای پیدا کردن یک رابطه جدید مانند اینکه کودک از بشقاب یا در ظروف به جای فرمان اتومبیل استفاده کند.

تشویق کودک به شبیه دانستن چیزها به یکدیگر سبب پرورش خلاقیت ادبی در کودک هم می‌شود، همان‌گونه که در شعر و ادبیات هم نمونه‌های تشبیه فراوان دیده می‌شود، مانند قد کمند و هلال ابرو.

تمرین‌هایی برای پرورش تشبیه 

۱- به کودک بگویید موارد زیر شبیه چه چیزهایی هستند. برای هر مورد پنج ایده یا فکر بگویید:

قلب:……….  رود:……….   حسادت:……….   قطار:……….   ابر:………..  خودکار:………

۲-  هر کدام از جملات زیر را با به کار بردن تشبیه‌ها کامل کند.

شکستنی مثل ……………………………………..

سنگین مانند ……………………………………….

درخشان شبیه ……………………………………..

 سفید مانند …………………………………………

۳- به کودک بگویید سعی کند بین کلمات زیر تا می‌تواند شباهت پیدا کند و موارد شباهت را ذکر کند.

رایانه  انسان

معلم  چراغ

باغ  فرش 

گل  درخت  

۴- بسط دادن

یعنی آن که یک کودک بتواند برای فکر یا ایده‌ای که دارد مطلب دیگری به آن اضافه کند و بتواند جزئیات بیشتری از آن فکر یا ایده را بگوید، یعنی بتواند مطالب فرعی‌تر را هم به آن اضافه کند.

مثلا وقتی به کودک ماشین لباسشویی را نشان می‌دهید او بتواند علاوه بر دکمه‌های موجود در ماشین لباسشویی دکمه‌ها و کارهای تازه‌تری را برای ماشین لباسشویی ذکر کند، البته اگر کاربردهای جدیدتری بگوید به خلاقیت نزدیک‌تر شده است، البته شاید ابتدا این مهارت برای کودک سخت باشد، اما با تمرین و پرسش و نشان دادن وسایل مختلف مثل تلویزیون، تلفن، جاروبرقی و… می‌توانید این مهارت را در کودک پرورش دهید.

تمرین‌هایی برای پرورش بسط دادن 

۱-  برای کودک داستانی را در حد دو سه خط تعریف کنید و از او بخواهید ادامه داستان را با جزئیات بیشتری کامل کند مثلا: پرنده‌ای عجیب و غریب در حالی که روبانی سفید به پایش بسته بود در حیاط خانه سقوط کرد و در باغچه افتاد….. ادامه داستان را کودک تکمیل کند.

۲-  به کودک بگویید می‌خواهیم یک شیرینی خانگی درست کنیم. علاوه بر دارچین چه مواد دیگری می‌توانیم به شیرینی اضافه کنیم که تزئین آن زیباتر باشد.

حتی از او بپرسید چگونه می‌توانیم شیرینی و کیک‌های خانگی را در بازار بفروشیم. درباره جزئیات آن با کودک صحبت کنید، مثلا آیا شیرینی‌ها را در جعبه با پاپیون بگذاریم؟ یا با آقای قناد صحبت کنیم؟

و حتی ایده‌های کودک را یادداشت کنید و او را تشویق  کنید که صحبت کند و ایده و فکر بگوید.

۳- به کودک بگویید از زبان تلفن همراه مادر یا مامان یک داستان را تعریف کن، مثلا تلفن می‌تواند چه حرف‌هایی برای گفتن داشته باشد؟ چه احساساتی دارد؟

غمگین یا شاد یا متعجب است؟  یا چه خاطراتی دارد؟ حتی در این باره یک نقاشی بکشد. 

۵- ترکیب

یعنی این که کودک بتواند دو یا چند فکر یا ایده را با هم ادغام کند و یک ایده یا فکر جدیدتر را به وجود آورد.

مثلا به کودک بگویید که اگر دو میوه را ترکیب کنیم چه شکلی می‌شود یا اگر دو رنگ را با هم ترکیب کنیم چه می‌شود؟

با این مثال‌های ساده شروع کنید و به موارد پیچده‌تر برسید، یعنی سن کودک را هم در طرح مثال‌ها در نظر بگیرید.

اگر سن کودک بیشتر است، مثلا بگویید اگر پنکه و جارو برقی با هم ترکیب شوند چه شکلی می‌شود یا تلویزیون با رایانه. 

تمرین‌هایی برای پرورش مهارت ترکیب

۱- واژه‌های زیر را برای کودک طرح کنید و به کودک بگویید که بین کلمه‌ها ارتباط برقرار کند یا اگر آنها را با هم ترکیب کند چه چیزی تولید می‌شود.

ماهی و کتاب

قایق و گلدان

انگور و نامه

۲- از کودک بپرسید اگر افراد زیر با هم همکاری کنند چه کارهایی می‌توانند انجام دهند؛ یک پزشک با معلم، یک کوهنورد با پزشک، یک پرستار با یک باغبان و مثال‌های دیگر.

۳- به کودک بگویید اگر یک کلم در اختیار داشته باشیم سه تا ماده غذایی دیگر که به آن اضافه کنیم چه غذاهایی را می‌توان درست کرد، البته این مرحله را روی کاغذ انجام دهید.