تقویت حافظه کودکان دبستانی، راهکارهای موثر

تبیان: اشکان با ناراحتی رو به مادرش گفت: “آخه یادم نمی مونه، کاش با یک بار خوندن، مطلب رو می فهمیدم و فراموش نمی کردم. می دونم حافظه ام مشکل داره.” و مادرش به این فکر می کرد که چه راه کاری برای قوی تر شدن حافظه وی فراهم سازد؟ کلی کتاب در این باره تهیه و کلی یادداشت برداری کرد و از خود پرسید:”چرا برخی در یادآوری اطلاعات مشکل دارن؟ چگونه می‌توان حافظه‌ رو تقویت کرد؟ چرا حافظه ما همواره یکسان عمل نمی کنه و بعضی افراد حافظه بهتری دارن؟”

آری، اگر چون اشکان یقین داشته باشید که برخی افراد حافظه قوی دارند و بعضی دیگر ضعیف، سخت در اشتباه هستید. باید بدانید که همه حافظه نیرومند دارند؛ اما مشکل این است که افراد نمی‌دانند چگونه از قدرت حافظه خویش استفاده کنند؟ حافظه خوب، به جز در موارد استثنایی، هدیه خاص برای افراد خاص نیست، بلکه اکثراً محصول تلاش آگاهانه و سازمان یافته هر فرد است که از نیاز به دانستن و یادآوردن، ناشی می شود.

 با کمی تمرین و مقداری آگاهی کلی از عواملی که در ایجاد یک حافظه بهتر موثرند، به نتایج مثبتی می توان دست یافت. مطالعه از شیوه های یادگیری کلامی می باشد که در کنار شکل گفتاری قرار دارد.

هر یک از این دو شیوه، مهم ترین شیوه های کسب و انتقال اطلاعات به حافظه می باشند که حس شنوایی در شکل گفتاری و حس بینایی در شکل نوشتاری یادگیری کلامی، امر کسب اطلاعات را به عهده دارند.

تحقیقات نشان می دهد، بیشترین بازدهی در مطالعه بر مبنای یادداشت برداری حاصل می شود. یادداشت برداری بر اساس استخراج و چگونگی تنظیم نکات کلیدی، بازدهی زیادی به دنبال دارد. اگر ضعفی در حافظه خویش احساس می‌کنید، به علت عدم به کارگیریش بدانید؛ چون انسان قادر است حافظه و ظرفیت آن را تقویت کند.

 همان طور که با ورزش کردن قوای جسمانی افزایش می‌ یابد،  می توان برای دستیابی به حافظه بهتر آن را ورزش داد. اگر حافظه را ورزش دهید و تقویت کنید نیرومند می‌شود؛ اما در غیراین صورت، ناتوان می‌ گردد.

 حافظه چون کودکی است که هیچ گاه نباید به حال خود رهایش کرد و اگر به آن توجه نداشته باشید، ضعیف می شود. حافظه این توانایی را دارد که هر روز نیرومند‌تر از روز قبل شود و این سیر پایان و انتهایی ندارد. بنابراین با تقویت حافظه علاوه بر قوی شدن آن، میزان تمرکز و استدلال خود را هم افزایش ‌دهید.

تقویت حافظه:

برای تقویت حافظه تمرکز حواس داشته باشید. تمرکز، یعنی توجه، دقت اختصاصی و منحصر به فرد، درباره یک شی‏ء، یک هدف، یا یک موضوع.از راه‌های مفید در تقویت حافظه و ورزش دادن آن، حفظ کلمات (خواندن موثر) است.

خوب مشاهده کردن هم کمک بزرگی می کند. آیا تابه حال اندیشیده اید که چرا به سادگی نقشه ایتالیا را به خاطر می‏آورید؛ اما به دشواری می‏توانید شکل سرزمین‏های انگلیس یا فنلاند را به یاد آورید؟ جواب اینست که از کودکی آموخته اید ایتالیا شبیه یک چکمه است. یادتان باشد که از قدرت تصویر ذهنی خود بیشتر استفاده کنید! متخصصان حافظه می‏گویند: هر چه به تصویر درآید، به سادگی در خاطر سپرده می‏‌شود.

شنیدن نیز موثرمی باشد، وقتی پای صحبت های افراد مطلع می نشینید کلماتی را که به کار می‌برند بر شما ملموس خواهد بود و توانایی درک مطالب گفته شده را پیدا می‌کنید. هرقدر با لغات و واژگان ادبی بیشتری آشنا شوید، قدرت و توانایی نوشتاری بالاتری پیدا می‌کنید.

 آن گاه قادر به درک مقالات، متون ادبی، نوشته‌های ارزشمند هستید و مطالعات شما صرف خواندن متون ساده و ابتدایی نخواهد بود (خواندن مۆثر یعنی تلاش برای تبدیل واژه‌ها به اندیشه‌ها و افکار). حتی می توانید دفتر یادداشتی تهیه کنید و از مطالبی که معمولاً فراموش می‏کنید، فهرست برداری نمایید.

سۆال کنید؛ با سۆال کردن، شروع به فکر کردن می‏کنید.

همچنان که پیامبر( ص) دراین باره می فرمایند:

دانش گنجینه ‏هایى دارد و کـلـیدهاى آن پرسش است؛ پس ، خدایتان رحمت کند، بپرسید ، که با این کار چهار نفر اجر مى ‏یابند: پرسشگر ، پاسخگو ، شنونده و دوستدار آنان .(تحف العقول : ۴۱ منتخب میزان الحکمه : ۲۶۰)

امام صادق(ع) نیزمی فرماید: حکایت و بدبختى مردم براى اینست که نمى‏پرسند. (کافى، ج‏۱، ص‏۴۰)

بنابراین مطالبی را که ممکن است فراموش کنید، به صورت سۆال در آورید و در طول روز چندین بار آن سۆال را خود بپرسید. مسائل، با ایجاد سۆال در ذهن شما حک می‏شوند و تصویر سۆال، نا خود آگاه با تصویر پاسخ آن، حالت تداعی پیدا می‏کنند. احتمالاً سۆالاتی هستند که با این روش به آسانی پاسخ آن ها را به خاطر نمی‏آورید و باید توجه خاصی به خرج دهید.

از دیگران بخواهید که سۆالاتی را که احتمالاً پاسخ آن ها را فراموش می‏کنید، از شما بپرسند. با تکرار این تمرین، شما بر نقاط ضعف حافظه خود تسلط پیدا می‏کنید و فرا می‏گیرید که همیشه آماده پاسخ به هر سۆالی باشید. در نتیجه ذهنتا ن مطلب مورد نظر را به صورت آماده باش نگه می‏دارد تا آرام آرام آن مطلب به دانسته‏های دائم شما اضافه گردد.

مطالب را با هدف یافتن پاسخ‏های معین برای پرسش‏های معین بخوانید و تداعی معانی آگاهانه داشته باشید.تداعی معانی کاملا در کنترل اراده و خواست شماست، همان نیروی اتصالی که حافظه را بیدار و تربیت می‏کند؛ پس ارتباط میان معانی برقرار نمایید.

فرض کنید می‏خواهید معنای کلمه New را به خاطر بسپارید؛ در ذهن خود با تکرار کلمه «نیو»، به یاد کلمه نو می‏افتید. نو و تازه، معنای کاملاً نزدیک به جدید، یعنی کلمه New دارد. سپس شما با نام نیو به یاد نو ودر نتیجه به یاد جدید و تازه می‏افتید.

مصرف مواد قندی را کاهش دهید چرا که مصرف زیاد مواد قندی باعث بروز علائم عصبی و رنج آور، ضعف حافظه و سایر اختلالات عصبی می شود. تغذیه مناسب داشته باشید، از گندم سبوس دار استفاده نمایید و شب‌ها غذای سبک بخورید.

غذا و سبزیجات غنی از ویتامین ب کمپلکس رامصرف کنید؛ این ویتامین تقویت کننده حافظه است.  برای همین به نظر می رسد که کندر می تواند دارای تاثیری مثبت بر روند تکامل مغز  و احتمالا شکل گیری مناسب درخت های دندریتی، اکسون ها و برقراری ارتباطات صحیح بین آنها شود.

خوب بخوابید

کودکانی که دارای خواب منظم هستند در یادگیری زبان، خواندن و حل مسائل ریاضی نسبت به کودکانی که در ساعات متفاوتی به رخت خواب می‌روند موفق‌تر هستند. دانشمندان مرکز SRI International ( موسسه تحقیقات آمریکایی در کالیفرنیا) متوجه شدند، هر چه فرد زودتر به رخت‌خواب برود به همان میزان در مدرسه موفق‌تر خواهد بود.

ذهن خود را ورزش دهید

شطرنج، جدول، پازل و دیگر بازی‌های فکری، همگی برای مغز همچون ورزش هستند. استرس رااز خوددور نمایید؛ خنده نیزبرای مغز شما خوب است پس زمانی را نیزبه تفریح با دوستان اختصاص دهید.

 تقویت حافظه دانش آموزان در آموزه‏ های اسلامی:

پرخوری قوای عقلی را ضعیف می‏کند و کم خوری یکی از راه‏های زیاد شدن حافظه است. همچنان که زیاد از حد آب خوردن و بدون احساس نیاز آب نوشیدن، موجب کندی ذهن می‏شود. 

 مسواک زدن منظم، حافظه را زیاد می‏نماید و بی توجهی نسبت به بهداشت دهان و دندان، موجب بروز حالات و امراضی می‏گردد که سبب فراموشی و کند ذهنی می شود.

 شست‏وشوی بینی یا استنشاق آب، یکی از راه‏های تقویت و گشایش حافظه می باشد. بدیهی است که اصلاح وضعیت تنفسی و رسیدن اکسیژن کافی به مغز، قدرت قوای ذهنی را افزایش می‏دهد.

 حجامت در محل متعارف آن یعنی میان دو کتف، یکی از عوامل افزایش حافظه است و علاوه برآن، بر عقل نیز می‏افزاید. جالب است که میان افزایش تحرک و قدرت جابه جایی اجزای خون که با حجامت حاصل می‏گردد با خون رسانی صحیح و آسان به کوچکترین عروق مغزی، رابطه نزدیکی وجود دارد.

خواب کوتاه قبل از نهار (قیلوله) از عوامل تقویت حافظه و ترک آن از عوامل فراموشی است.

 مویز، کندر، سیب، انار، به، سرکه، بادام و پسته، پیاز و سیر، شیر گوسفند و فلفل سیاه برای تقویت حافظه، مفید هستند.

امیدواریم با رعایت تمام این نکات، که منجر به انجام فعالیت های ذهنی و به کارگیری حافظه خواهد شد؛ کودک حافظه خویش را به درستی پرورش دهید.