اختلال بیش فعالی در کودکان، نشانه های اولیه

اختلال بیش‌فعالی کمبود توجه (ADHD) وضعیتی است که بر چگونگی رفتار تأثیر می‎گذارد. این اختلال باعث می‎شود تا مردم بیش‌فعال و تکانشی باشند. در عین حال امکان بروز حواس‎پرتی در آنان به سادگی وجود دارد و آنان در ایجاد تمرکز بر امور یا حتی نشستن دچار مشکل هستند.

ADHD اختلالی روانی است که هم به بزرگسالان و هم به کودکان لطمه می‎زند و توسط “انجمن روان‎پزشکی آمریکا” (APA) به عنوان اختلالی با مشخصات مزبور تأیید شده است.

نشانه‎های ADHD در کودکان و بزرگسالان متفاوت است.

نشانه‎های ADHD در کودکان

گمان می‎رود که ADHD مبتلابه یک کودک از هر ده کودک در سنین ۵ تا ۱۷ ساله باشد. کودکان غالباً بر اثر مشکلاتی که در محیط مدرسه دچار آنها می‎شوند مورد آزمایش و تشخیص قرار می‎گیرند. نشانه‎های ADHD در کودکان موارد زیر را شامل می‎شود:

موارد مربوط به بی‎توجهی مثل:

– عدم توجه در کلاس درس

– بروز خطاهای از سر لاقیدی در تکالیف مدرسه

– گوش ندادن به دیگران

– ناتوانی در دنبال کردن دستورالعمل‎ها

– ناتوانی در تمام کردن تکالیف مدرسه

– دچار بودن به مشکل در سازماندهی کردن امور

– اجتناب از تکالیف نیازمند تمرکز مثل کارهای خانه

– گم کردن چیزها یا از یاد بردن موارد

– به راحتی دچار حواس‌پرتی شدن

بیش‎فعالی و تکانشی بودن مثل:

– بی‎قراری

– ناتوان از قرار گرفتن سر جای خود، برای مثال نشستن روی صندلی

– دایماً در حرکت بودن

– دویدن یا بالا رفتن از چیزهای مختلف در زمان نامناسب یا بدون اجازه

– ایجاد اختلال در کار معلم

– پرحرفی

– مواجه بودن با مشکل در بازی کردن بی سر و صدا

– ایجاد اختلال در بازی دیگر کودکان یا قطع صحبت آنان

– دشوار یافتن انتظار کشیدن برای رسیدن نوبت خود

کودک زمانی دچار ADHD تشخیص داده می‎شود که اغلب به مدت بیش از ۶ ماه دچار علایم بوده باشد و به شیوه‎ای رفتار کند که برای بچۀ به سن و سال وی نرمال تلقی نشود.

نشانه‎های ADHD در بزرگسالان

در حدود ۶۰ درصد مردم دارای تشخیص ابتلا به ADHD در دورۀ کودکی، علایم این اختلال را در دورۀ بزرگسالی نیز در خود دارند. در مورد بسیاری از مبتلایان با بالا رفتن سن از شدت علایم کاسته می‎شود.

درمان برای مدیریت علایم حیاتی است زیرا در صورت عدم درمان این اختلال به شکل منفی بر زندگی مردم تأثیر می‎گذارد.

ADHD در بزرگسالان می‏تواند بر کیفیت روابط با دیگران، زندگی کاری، و عملکرد روزمرۀ فرد تأثیرات منفی داشته باشد. علایم بر جنبه‎هایی از زندگی روزانه مثل مدیریت زمان تأثیر منفی داشته و می‎توانند سبب فراموشکاری و بی‎حوصلگی یا عدم تحمل شوند.

آیا کودک شما دچار ADHD است؟

تشخیص ADHD در کودکان زیر سن ۴ سال دشوار است زیرا شیوۀ رفتار آنان مداوماً تغییر می‎کند. آنها ممکن است یک روز بسیار پر انرژی و حواس پرت به نظر بیایند و روز بعد آرام‎تر باشند و تمرکز بیشتری از خود نشان دهند.

نوباوگان دچار ADHD ممکن است دارای نشانه‎های اولیه اختلال شامل موارد زیر باشند:

– بی‎قراری

– دویدن، بالا رفتن و پریدن روی هر چیزی

– بی‎وقفه حرف زدن

– ناتوانی در تمرکز

– دشواری در آرام گرفتن برای چرت زدن

– دشواری در آرام گرفتن برای غذا خوردن

این موضوع مهم است که به خاطر داشته باشیم بسیاری از کودکان خردسال دامنۀ تمرکز محدودی دارد، ممکن است دچار کج‎خلقی شوند، و در مراحل مختلف رشد ممکن است سرشار از ارنرژی باشند.

در صورتی که والدین از بابت رفتار کودک خود دچار نگرانی باشند یا احساس کنند که این رفتار بر کیفیت زندگی کودک تأثیر منفی دارد باید کودک را به پزشک ارجاع دهند.

آیا نشانه‎ها در دختران و پسران متفاوت است؟

پسران سه بار بیشتر از دختران مبتلا به ADHD تشخیص داده می‎شوند، که شاید دلیلش آن باشد که پسران نشانه‎های کلاسیک بیش‌فعالی را به شکلی نمایان‎تر از دختران از خود بروز می‎دهند.

تحقیقات نشان داده‎اند که پسران دچار ADHD بیشتر احتمال دارد که علایم بیرونی شده مثل بیش‌فعالی را از خود بروز دهند در حالی که احتمال بروز علایم درونی شده مثل عزت نفس کمتر در دختران بیشتر است. پسران همچنین ممکن است پرخاشگری فیزیکی بیشتری از خود نشان دهند در حالی که دختران این پرخاشگری را بیشتر در قالب کلامی از خود نشان می‌‏دهند.

دختران مبتلا به ADHD ممکن نشانه‎هایی از بیش‌فعالی را از خود نشان دهند. در بسیاری از موارد علایم در دختران حالتی زیرکانه‎تر و محیلانه‎تر دارد. دختران دچار ADHD ممکن است:

– دچار رویابینی روزانه باشند

– علایمی از اضطراب را از خود بروز دهند

– نشانه‌های افسردگی در آنها وجود داشته باشد

– بیش از حد حراف باشند

– چنین به نظر برسد که به چیزی گوش نمی‎دهند

– از نظر عاطفی حساس باشند

– از نظر تحصیلی دچار افت شوند

– دچار روحیۀ انصراف و کنار کشیدن باشند

– از نظر زبانی پرخاشگر باشند

تشخیص ADHD در دختران می‎تواند دشوار باشد حال آنکه به دلیل آشکارتر بودن نشانه‎ها در پسران تشخیص این اختلال در آنان ساده‎تر است.

به هر جهت، تمامی پسران دچار این اختلال تشخیص داده نمی‎شوند. پسران به شکل سنتی پرانرژی‎تر و پرنیروتر تلقی می‎گردند. رفتار آنها ممکن است بر مبنای باور قدیمی “پسر، پسر است” به غلط تفسیر شود.

پسران دچار ADHD ممکن است:

– تکانشی یا خارج از قاعده عمل کنند

– در زمان‎های نامناسب این طرف و آن طرف بدوند

– قادر به تمرکز روی مسائل نباشند

– چنین به نظر برسد که انگار به چیزی گوش نمی‎دهند

– قادر به آرام گرفتن سر جای خود نباشند

– از نظر جسمانی رفتار تهاجمی داشته باشند، مثل ضربه زدن به اشیاء یا دیگران

– بیش از حد حرف بزنند

– در صحبت‎ها و فعالیت‎های دیگران اختلال ایجاد کنند

اگرچه ممکن است علایم متفاوتی در ADHD دختران و پسران دیده شود، به هر تقدیر تشخیص کامل و درست اختلال مزبور امری حیاتی است.

اهمیت موضوع در این است که ADHD می‎تواند بر کارکرد بچه در مدرسه، زندگی خانوادگی و ارتباطات وی تأثیرات منفی داشته باشد.

کودکانی که اختلال در مورد آنها تشخیص داده نمی‎شود در عین حال بیشتر محتمل است که موارد زیر در آنها رشد و توسعه پیدا کند:

– اضطراب

– افسردگی

– مشکلات یادگیری

تشخیص درست و کامل و درمان مناسب می‎تواند علایم را بهبود ببخشد و از بروز عوارض دیگر پیشگیری کند.

درمان

پزشکان و پژوهشگران هنوز در مورد علل بروز ADHD مطمئن نیستند. اعتقاد بر آن است که ADHD با مواد شیمیایی مغز مرتبط است و می‎تواند ریشه‎های ژنتیکی نیز داشته باشد.

دکترها برای تشخیص ADHD از علایم موجود در کودک سؤال کرده و رفتار وی را مورد ارزیابی قرار می‎دهند.

هیچ تست منفردی برای تشخیص ADHD وجود ندارد. در عوض پزشک شواهد را از طریق والدین، آموزگاران و اعضاء خانواده گردآوری می‎کند. آنان آنگاه تشخیص را بر پایۀ پاسخ‎ها و اطلاعات ارائه شده در مورد رفتار کودک در طول شش ماه گذشته استوار می‎کنند.

در عین حال معاینۀ بالینی برای مشاهدۀ علایم دیگر یا احتمال وجود یک اختلال زیربنایی انجام می‎شود.

دارو

درمان ممکن است از طریق تجویز دارو یا رفتار درمانی یا ترکیبی از هر دو صورت گیرد.

دو نوع دارو که برای کمک به مردم دچار ADHD مورد استفاده قرار می‎گیرد شامل داروهای محرک و داروهای غیر محرک است.

محرک‎های سیستم عصبی مرکزی (CNS)، مثل متیل‎فنیدیت (ریتالین) و محرک‎های بر پایۀ آمفتامین (ادرال)، شایع‎ترین داروهای تجویزی در درمان ADHD محسوب می‎شوند.

این داروها از طریق افزایش میزان دوپامین و نوراپی‎نفرین در مغز کار می‎کنند.

داروهای غیر محرک مثل اتوماکستین (استراترا)، و داروهای ضد افسردگی مثل نورتریپ‌تیلین (پاملور) نیز در این مورد کاربرد دارند. این داروها از طریق افزایش میزان نوراپی‌نفرین در مغز عمل می‎کنند.

تغییرات سبک زندگی

والدین می‎توانند در مدیریت علایم ADHD به بچه خود کمک کنند. CDC تغییرات نظیر موارد زیر را توصیه می‎کند:

– تشویق کودکان به پیروی از یک رژیم غذایی سالم و متوازن

– داشتن حداقل یک ساعت فعالیت جسمانی در طول روز

– خواب به میزان کافی

– محدود کردن زمان سپری شده بر پشت صفحۀ کامپیوتر، تلفن همراه، و تلویزیون

روزهای دارای ساختار و برنامه و آنجا که کودکان درک می‎کنند در حال انجام چه کاری هستند ممکن است در تخفیف علایم مفید باشند.

پیام همراه

ADHD قابل پیشگیری نیست. در هر حال راه‎هایی برای حمایت از کودکان و بزرگسالان در ایجاد توانایی مدیریت وضعیت وجود دارد، به شکلی که اختلال مزبور حداقل تأثیر منفی را بر زندگی روزمره باقی بگذارد.

هر قدر والدین در مورد این اختلال بیشتر بدانند، در صورت مواجهه با آن در برابرش مجهزتر بوده و بهتر با مشکل کنار خواهند آمد.