اختلال بیش فعالی در کودکان، عوامل تاثیرگذار

“امروز واقعا بیش فعال شده” ، ما اغلب این جمله را می شنویم. اصطلاح بیش فعالی، امروزه چنان بخشی از گفتار ما شده است که بسیاری از افراد، نه تنها آن را مخفف کرده اند بلکه در معنی هم دچار ابهام شده اند. اختلال در تمرکز و توجه داشتن مشابه با بیش فعال بودن یا فزون کاری نیست. در حقیقت کودکانی که اختلال تمرکز دارند، به بیش فعال یا کم فعال بودن ربطی ندارد. بعضی آرام هستند و مودب رفتار می کنند، هر چند که قادر نیستند توجه خود را برای مدت طولانی متمرکز کنند. بعضی دیگر ممکن است انرژی و جنبش بالایی نیز نشان دهند و در پیروی از قوانین و خواب شبانه مشکل داشته باشند بطور کلی هر کجا که می روند ویرانی و خرابی به همراه خواهند داشت.
قبل از اینکه به این موضوع بپردازیم اجازه دهید یک نکته را آشکار کنیم: هر کودکی که مدام حرکت می کند و به هر چیزی سرک می کشد، «بیش فعال» نیست. گاهی، این کودکی مجاز است تا غیر قابل کنترل و رام نشدنی باشد. خانمی را در نظر بگیرید که به خاطر پسرانش (کارین و آلوین) نزد ما آمد و برای ما گفت که آنها خیلی فعال هستند، طوری که به خانه خسارت می رسانند و حتی از روی ماشین های پارک شده در همسایگی خانه بالا و پایین می پرند و باعث آزار دیگران هستند.
وقتی ما با معلم آنها مشورت کردیم، متوجه شدیم پسرها در مدرسه ویرانگر نبودند و حتی وقتی ما از آنها در دفتر خودمان تست گرفتیم اثری از خرابکاری یا شلوغی ندیدیم. هر وقت که قوانین آنها را ملزم می کرد، می توانستند آرام بنشینند و بر یک کار اصرار و ایستادگی کنند. با این وجود، وقتی ما آنها را با مادرشان دیدیم، متوجه شدیم آنها به بچه هایی نافرمان و سرکش تغییر کردند. اینها کودکان فعال کاملا طبیعی بودند، که درست کنترل و تربیت نشده بودند. حتی اگر کودکی که واقعا بیش فعال باشد، لزوما بیشتر از همسالانش جنب و جوش ندارد. با وجود این، آنها در شرایطی که نیاز به حرکت دارند، در کنترل حرکاتشان مشکل دارند.
تقریبا برای آنها غیرممکن است که در مدرسه روی نیمکت خود و یا سر میز شام آرام بنشینند و در نهایت اینطور نامیده می شوند، کسی که وول میخورد، یا «بیش فعال». اگر چه فزون کاری بطور کلی کاملا یک شخصیت شناخته شده است، به طور کلی توسط والدین تشخیص داده میشوند. اماء منبع مشکل این کودکان نیستند. کودکانی وجود دارند که انرژی فراوان بروز نمی دهند، آنها می توانند آرام بنشینند، با این وجود شدت حواسشان منحرف می شود. آنها به میزان همکلاسی هایشان نمی توانند تمرکز حواس داشته باشند. بسیاری از کودکان فزونکار وقتی به سن بلوغ می رسند، بیش فعالی کمی دارند اما متاسفانه، همیشه توانایی تمرکز حواس و توجه خود را از دست نمی دهند. به دلیل این تمایز، انجمن روانپزشکان آمریکا یک طبقه بندی جدید از اختلال کاستی توجه با بیش فعالی یا بدون بیش فعالی اتخاذ کرد.
مشکل اصلی برای این کودکان، ناتوانی در ادامه دادن توجه است. بنابراین سطح فعالیت بالا، شرایط آنها را پیچیده تر می کند. کودکان ADD با بیش فعالی و یا بدون بیش فعالی و خانواده هایشان می توانند مشکلات طولانی مدتی داشته باشند، چون این کودکان خودانگاری با چنین مشکلات تحصیلی و رفتاری بالا در مدرسه، اختلافات و تضادهای شدید در منزل دارند. آنها معمولا از لحاظ تحصیلی از همسالانشان عقب هستند و حدود هفتاد درصد از آنها نیز ناتوانی های یادگیری دیگر دارند که بر توانایی آنها در آموختن مهارت های خاص تاثیر می گذارد. اگرچه تشخیص خودکار به آسودگی فوری برای خانواده هایی که کودکان بیش فعال یا اختلال کاستی توجه دارند منتهی نمی شود، اما این اولین گام است. والدین اغلب احساس گناه و سردرگمی دارند چون کنترل کودکان بسیار سخت است یا نگران هستند که شاید او را برای مدرسه خوب آماده نکرده اند. تعارف، ناامیدی و افسردگی از احساسات متداول در میان آنهاست.
چون برای تشخیص اختلال تمرکز حواس به چندین متخصص نیاز است، والدین باید تنها کسانی باشند که این تلاش ها را هماهنگ می کنند هیچ درمانی برای این مشکلات نیست، اما این امکان وجود دارد که بطور موفق با آنها برخورد کنیم تا تمام خانواده احساس خوبی داشته باشند. این بخش فرآیند تشخیص را شرح می دهد و روش مواجه شدن با آن را مورد بحث قرار میدهد.

تشخیص کودک دچار اختلال تمرکز حواس یا بیش فعال
اگر مشکوک هستید که کودک شما این مشکلات را دارد. در مورد نگرانی خود با متخصص اطفال یا پزشک خانوادگی تان صحبت کنید (او نیز ممکن است شما را به متخصصان دیگر ارجاع دهد).
١- علت های پزشکی را رد نمایید. گاهی این نوع رفتار توسط شرایط پزشکی مثل کم خونی، بدکاری تیروئید یا مشکلات عصبی اتفاق می افتد مطمئن شوید که پزشک شما این موارد را رد کرده است.
۲- سوابق کودک و سوابق خانواده را با پزشک خود با یک متخصص ماهر بررسی کنید. اختلال یا بیش فعالی یک شرایط پایدار است که از هنگام تولد وجود دارد. خودش را قبل از شش سالگی نمایان می سازد، مگر اینکه در اثر تصادف و آسیب به سیستم عصب مرکزی بوجود آمده باشد که در سنین بالاتر نمایان می شود. چنین نیست که کودکی، یک سال بیش فعال باشد و سال بعد نباشد. مطالعات علمی و مصاحبه های خود ما با والدین نشان داده اند که بیش از ۳۵ درصد از پدران کودکان بیش فعال الگوی رفتاری مشابهی در سنین کودکی داشتند.
۳- برای ارزیابی رفتار از معلمان گذشته و حال، پرس و جوی نمایید. همچنین بسیار مهم است که قضاوت معلمان را درباره رفتار کودک بدانیم. “کنر کانترس” یک مقیاس درجه بندی ساخت که توسط معلمان و والدین استفاده میشود. نمرات بیانگر شاخص کاملا معتبر و دقیق برای تعیین این امر است که؛ آیا رفتار کودک واقعأ بیش فعالی است؟ متخصص اطفال شما این پرسشنامه را به شما میدهد و کمک می کند تا آن را تفسیر کنید.
۴- فرم درجه بندی والدین را پر کنید. وقتی با یک روانشناس یا روانپزشک کار می کنید احتمالا از شما خواسته می شود تا از پرسشنامه رسمی برای ارزیابی تصورات خود درباره کودکتان و سنجش رفتار او، استفاده کنید. این ارزیابی های شما سپس با ارزیابی معلمین مقایسه می شود.
پزشک نیز از ضوابط و معیارهای تشخیصی استفاده می کند که توسط راهنمای تشخیص و أماری ۱۹۸۰ انجمن روانپزشکان آمریکا رده بندی شده اند و برای ارزیابی از آن استفاده میشود. بعضی از ویژگی هایی که او در ارزیابی استفاده می کند، از این قرار است
    اغلب در اتمام فعالیتهایش ناموفق است.
    اغلب سخنان دیگران را گوش نمی دهد.
    به راحتی خوابش منحرف می شود.
    به نظر برای یک مدت طولانی نمی تواند روی کار متمرکز شود.
    نمی تواند به کار مشغول باشد. و اغلب قبل از فکر کردن عمل می کند.
    مکرر فعالیت ها را تغییر می دهد.
    مکرر سازمان یابی ندارد.
    به نظارت و کنترل شدید نیاز دارد.
    در کلاس اختلال ایجاد می کند یا بلند حرف می زند.
    در انتظار کشیدن برای رسیدن نوبتش مشکل دارد.
    دایم راه میرود یا از بلندی بالا می رود.
    بنظر نمی تواند آرام بنشیند.
    یک ماشین با حرکت دایم است.
۵- از یک متخصص بخواهید کودک را در مدرسه ببیند. متخصص ناتوانی یادگیری با معلم اختلالات رفتاری باید کودک را در زمینه های کلاس درس مشاهده کند تا معیارها و انتظارات کلاس را ارزیابی نماید و همچنین رفتار کودک شما را با همسالانش مقایسه کند.
۶- از یک روانشناس یا روانپزشک بخواهید از او تست بگیرد. تست ها معمولا یک به یک، عملکرد کودک را تحت شرایط مطلوب ارزیابی می کنند و اطلاعات معتبری در مورد نقاط قوت و ضعف و همچنین به انگیزه اش برای ارایه کار در زمینه آموزش به ما میدهد. رفتار او می تواند پوششی برای مشکل یادگیری باشد و یا احتمال دارد ناشی از نگرانی و اضطراب باشد. با وجود این آزمون به تنهایی برای تشخیص اختلال تمرکز توجه یانفی کردن این شرایط کافی نیست.
۷- تمام اطلاعات را مرور و بررسی کنید. به همراه پزشک خود و متخصصان دیگر، مطالب را مرور کنید. چون فقط یک تست واحد برای اختلال تمرکز توجه یا بیش فعالی وجود ندارد. این تشخیص با بیش فعالی بر اساس الگوی رفتاری است. همچنین این امکان وجود دارد که این شرایط توسط داده ها رد شود و مشکل دیگری تشخیص داده شود.
روبرو شدن با اختلال تمرکز توجه یا بیش فعالی برای کاهش مشکلات
این شرایط می تواند بر عملکردهاء انتظارات و خودادراکی کودک شما در سراسر دوران کودکی اش و شاید دوران نوجوانی اش تاثیر بگذارد. برای اختلال تمرکز توجه و بیش فعالی هیج درمانی وجود ندارد. بنابراین، پذیرفتن آن مهمترین کلید است. خود و یا کودکتان توجیهی برای بدرفتاری نباشید. اگر از روش های این کتاب استفاده کنید، می بینید که با هر رفتار، صبر بیشتر، برنامه ریزی، تقویت و پیامدی دریافت می کند تا رفتار مطلوب ساخته و تثبیت شود. موثرترین درمان، یک روش چندجانبه است که شامل مدیریت رفتار، مداخله کلاس درس، آموزش کنترل خود و برای بعضی کودکان درمان دارویی است.
دارو را درست استفاده کنید
بسیاری از کودکان دچار اختلال تمرکز توجه یا بیش فعالی، نتایج قابل ملاحظه ای از داروهای مناسب می گیرند و اغلب محرکهای سیستم عصب مرکزی هستند. در اینجا به مواردی از حقایق در مورد داروها اشاره می کنیم.
    تاثیر بخشی از مغز را فعال می کند و توانایی توجه کردن به یک نکته در یک زمان را کنترل می کند. مثل آهویی که صدای شکستن شاخه در جنگل را میشنود و بقیه ما تمام توجه خود را بر صدا متمرکز می کنیم. تا علت آن را کشف کنیم، اما کودکان دچار اختلال تمرکز یا بیش فعال در انجام این کار مشکل دارند. توجه آنها به سرعت به چیز دیگری نیز معطوف می شود و این در نتیجه عدم علاقه نیست. کودک شروع می کند و به دنبال منبع می گردد. سپس صدای آب را می شنود، به ابرهایی نگاه می کند که آهسته حرکت می کنند و سپس پرنده ای که آواز می خواند. توجه او در تمام صحنه حرکت می کند.
    دارو به کودک کمک می کند تا روی خود تمرکز داشته باشد و پرندگان، آب و ابرها را نادیده بگیرد. با تمرکز بیشتر، به نظر میرسد که فعالیت او کمتر شده است و می تواند بر فعالیت موجود متمرکز شود. در مدرسه، این تاثیرات اغلب به سرعت در دست خط و توانایی دنبال کردن دستورالعمل ها و با درس پیش رفتن ظاهر می شود.
    متیل فنیدات دارویی است که در ۸۵ درصد از این موارد تجویز می شود. تاثیر این دارو سریع است درست مثل دکستر و آمفتامین که یک انتخاب دیگر است و تاثیرات آن طی پانزده تا سی دقیقه ظاهر می شود (برای ۳ تا ۴ ساعت طول می کشد)، کپسول های افزایش زمان که تاثیرات آنها را مدت هشت ساعت افزایش می دهد و گاهی این برای کودکان نیز تجویز می شود که در برابر مصرف دارو مقاومت می کنند یا نسبت به مقادیر مصرفی مکرر واکنش کمی نشان میدهند.
    منیزیوم پمولین را که جدیدترین دارو می باشد، به صورت کپسول های روکشدار، یا کند آزاد شونده تجویز می شود. و تاثیرات آن برای ساعت های بیشتری ساخته می شود. سه تا چهار هفته طول می کشد به اوج توان جذب خود برسد. وقتی درست استفاده شود، یک مقدار مصرفی برای یک روز کامل بر رفتار کودک تاثیر می گذارد.
کودکانی که نسبت به داروهایی تجویز شده پاسخی نشان نمی دهند، ممکن است به داروهای دیگر جواب دهنده یک داروی ضدافسردگی اغلب در مورد بچه هایی موثر است که فکرشان به شدت پریشان است. آرامبخش هایی مثل ملاریی، تیورید ازین، یا مکرو پرومازین، س طح فعالیت را پایین می آورند، اگر چه حتی مهارت های حرکتی را نیز کاهش می دهند، ولی فراخنای توجه را افزایش نمی دهند.
    در مورد مصرف ریتالین از سال ۱۹۵۶ یا دگزدرین حتی بیشتر، هیچ تاثیر جانبی مهمی گزارش نشده است و هیچ گزارشی مبنی بر وابستگی به این داروها و یا اعتیاد به مصرف زیاد این دارو وجود ندارد. اثرات جانبی جزیی شامل معده درد، بی خوابی و کاهش اشتها و سردرد بعد از چند روز یا چند هفته از بین می رود. این امکان وجود دارد که اشتهای رشد کودک را نسبت به تاخیر بیندازد، اکثر متخصصان توصیه می کنند کودکان این دارو را بعد از غذا و یا به فاصله کافی قبل از غذا میل کنند تا بر اشتها تاثیر نگذارد، با اینکه مجبور نباشند موقتا داروی آنها را قطع کنند.
    مقادیر مصرفی مطابق با راهنمای حرفه ای توسط آزمایش خطا بهتر تعیین می شود. مراحل زیر را استفاده کنید.
پیش درجه بندی از رفتار کودک به کمک و فرم شکل ۹ با استفاده از تکمیل فرم های درجه بندی Conner انجام دهید تا مبنای مقایسه بعدی شما باشد.
از معلم کودک بخواهید تا فرم میزان رفتار هفتگی را تکمیل کند تا تاثیرات دارو را ارزیابی کنید.
٢. از تست دو طرف کور، استفاده کنید. بدون اطلاع معلم یا کودک (بگویید که این یک ویتامین جدید است)، بطور روزانه صبح ها به او مقدار مصرفی دارو که پزشک برای یک هفته تعیین کرده است را بدهید.
٣. در پایان هفته، از معلم بخواهید رفتار کودک را دوباره ارزیابی کند، یک نسخه از جدول شکل ۹ را به او بدهید. قضاوت های معلم را با قضاوت خود مقایسه کنید. ۴. نتایج را با پزشک یا متخصص دیگر مورد بحث قرار دهید. اگر هیچ تغییر قابل ملاحظه ای در کودک مشاهده نشد تقاضای مقدار مصرفی بیشتری از دارو بکنید و از وسط هفته مقدار جدید را شروع کنید. بنابراین معلم نمیداند که تغییر از چه زمانی رخ داد و بعد از یک هفته رفتار کودک را دوباره ارزیابی کنید. در نظر داشته باشید مقدار کم دارو هیچ تغییری ایجاد نخواهد کرد، در حالی که مصرف بیش از حد آن باعث می شود کودک بی حال و سست شود و حتی خوب نتواند تمرکز کند.